ید(Iodine)
ید یک ماده شیمیایی است که بدن نمی‌تواند آن را بسازد و برای تامین آن معمولا باید از طریق غذا آن را جذب نماید. مقدرا بسیار کمی از آن در غذا وجود دار مگر اینکه در فرآیند تولید آن را با این ماده، غنی کرده باشند. غذاهای پردازش شده معمولا دارای ید بیشتری هستند زیرا که از نمک ید دار در روند تولید آنها استفاده شده است. بیشتر ید در جهان در اقیانوس ها یافت میشود و میتوان آن را در گیاهان دریایی به خوبی یافت.
غده تیروئید به ید نیاز دارد تا هورمون بسارد. اگر ید کافی در بدن وجود نداشته باشد نمی‌تواند کار خود را درست انجام دهد و از این رو باید بیشتر کار کند که باعث بزرگ شدن نیروئید میشود که گواتر نام دارد و باعث میشود که گردن متورم شود.
نتایج دیگر نبود ید کافی در بدن پایین آمدن هورمون تیروئید است که جلوی تخمک گذاری را در بانوان می‌گیرد و باعث ناباروری در آنها میشود. کمبود آن همچنین منجر به بیماری خود ایمنی تیروئید میشود و خطر سرطان تیروئید را افزایش می‌دهد. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کمبود آن میتواند خطر بوجود آمدن سرطان‌هایی مانند پروستات، سینه، دیواره رحم و تخمدان را افزایش دهد.
کمبود ید در دوران بارداری برای مادر و جنین بسیار جدی است. که میتواند منجر به فشار خون در دوران بارداری برای مادر شود و باعث عقب ماندگی ذهنی کوک نیز میشود. ید نقش مهمی در توسعه سیستم عضبی مرکزی دارد. در موارد جدی، کمبود ید میتواند باعث بیماری کرتینیسم شود که جلوی رشد جسمی و مغزی را می‌گیرد.
کمبود ید یک مشکل سلامتی جهانی است. شایع ترین نشانه کمبود آن گواتر است.
ید معمولا بصورت خوراکی مصرف میشود. از آن معمولا برای درمان گواتر و مشکلات تیروئید استفاده میشود. علاوه بر این برای درمان سینه لنفی شده(بیماری فیبروکیست سینه) و درد سینه (ماستالجیا) استفاده میشود.
ید همچنین در رادیوتراپی فوری برای جلوگیری از آسیب به تیروئید استفاده میشود. قرص های یدید پتاسیم برای استفاده در زمان رادیوتراپی، توسط اف دی ای مورد تایید قرار گرفته است.
گاهی از ید بر روی پوست برای تورم پوستی استفاده میشود و میکروب های سطح پوست را از ین میبرد و ترمیم زخم را تسریع میکند. علاوه بر این بیحسی داخل دهان که در اثر آسیب گوارشی ایجاد میشود را از بین میبرد.
علاوه بر این در بانوان پس از تورم مجرای ادرار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از ید همچنین برای تصفیه آب نیز استفاده میشود.
ید چگونه عمل میکند؟
ید هورمون تیروئید را کاهش می‌دهد و میتواند قارچ، باکتری و سایر میکروارگانیسم ها مانند آمیب ها را از بین ببرد. نوع دیگری از ید بنام یدید پتاسیم نیر برای درمان اثر رادیواکتیو استفاده میشود.
منابع غذایی دارای ید
گیاهان دریایی مانند کلپ یکی از بهترین منابع ید هستند
لبنیات دارای ید که البته میزان ید لبنیات وابسته به ید موجود در غذای گاو است.
بسیاری از نان‌ها
ید موجود در میوه‌ها و سبزیجات وابسته به میزان ید خاکی است که در آن پرورش یافته اند.
کاربرد و اثربخشی ید
موثر است برای
- کمبود ید- مصرف مکمل ید مانند نمک ید دار برای جلوگیری از کمبود ید در بدن
- قرار گرفتن در معرض رادیواکتیو- مصرف ید بصورت خوارکی برای افرادی که تحت تششع رادیواکتیو قرار گرفته اند استفاده میشود.
ممکن است در موارد زیر نیز موثر باشد.
- چشمان صورتی- پژوهش ها نشان داده است که مصرف قطره چشمی دارای ید بصورت پوویدون ید برای چشم صورتی نوزادان تازه متولد شده، بسیار اثر بخش تر از نیترات نقره است.
- بیحسی پا در افراد دیابتی، استفاده از ید بر روی زخم های پا میتواند در افراد دیابتی مفید باشد.
- تورم مجاری ادرار– شستشو با شوینده دارای ید میتواند تورم را کاهش دهد.
- برخی از بیماری های مربوط به سینه-مانند بیماری فریبروکیستیک سینه که میتواند درد فیبروز سینه را کاهش دهد.
- درد سینه(ماستالجیا)- مصرف ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ میلیگرم مولکول ید برای ۵ ماه میتواند درد سینه را در عادت ماهیانه کاهش دهد. دوز کمتر از ۱۵۰۰ میلی گرم اثری در این مورد ندارد.
- تورم و بیحسی داخل دهان– استفاده از ید بر روی پوست میتواند تورم داخل دهان ناشی از شیمی درمانی را از بین ببرد.
- عفونت شدید لثه(پریودونیتیز)- پژوهش ها نشان داده است که شستشو با محلول ید میتواند عفونت لثه را کاهش دهد.
- عفونت پس از جراحی– برخی پژوهش ها نشان می‌دهد که استفاده از ید بصورت پوویدون ید قبل و هنگام جراحی خطر عفونت را کاهش می‌دهد.
- شرایط تهدید زندگی ناشی از بالا بودن هورمون تیروئید– خوردن ترکیبات ید میتواند کمک کننده باشد.
- توده در تیروئید– خوردن ید میتواند توده های موجود در تیروئید که thyroid nodules نامیده میشوند را بهبود بخشد.
- بیحسی پا ناشی از گردش خون پایین- چند پژوهش محدود نشان می‌دهد که استعمال ترکیب ید دار میتواند زخم های پا را ترمیم کنید.
عوارض جانبی
از طریق خوراکی
در بیشتر افراد وقتی ید به مقدار مشخص شده به‌صورت خوراکی مصرف شود کاملا امن و بدون خطر است.
عوارض جانبی که ممکن است مشاهده شود عبارتند از تهوع، درد شکم، آبریزش بینی، سردرد، طعم دهان مزه آهن میشود و اسهال.
در افراد حساس، ید میتواند عوارض دیگری نشان دهد از جمله تورم لب و صورت، خونریزی و کبودی، تب، درد مفاصل، بزرگ شدن توده لنفاوی، کهیر و مرگ. البته این حساسیت ها خیلی به ندرت وجود دارد.
استفاده در دوزهای بالا و یا به مدت بسیار طولانی ممکن است خطرناک باشد. افراد بالغ نباید به مدت طولانی دوز بیشتر از ۱۱۰۰ میکروگرم در روز استفاده نمایند. در کودکان۱ تا ۳ ساله نیز این مقدار ۲۰۰ میکروگرم و کودکان ۴ تا ۸ ساله ۶۰۰ میکروگرم و برای کودکان ۹ تا ۱۳ ساله ۹۰۰ میکروگرم است.
مصرف دوزهای بالاتر میتواند عوارض جانبی مانند مشکلات تیروئید ایجاد نماید. مقادیر زیاد ید میتواند طعم فلزی در دهان ایجاد کند، لثه و دندان را بی حس کند، در داخل دهان و گلو ایجاد سوزش کند، آب دهان را افزایش دهد، تورم گلو ایجاد کند. باعث ناراحتی شکم ، اسهال، افسردگی، مشکلات پوستی و بسیاری مشکلات دیگر شود.
استعمال پوستی
محصولات ید دار تایید شده برای استعمال پوستی امن و بدون خطر هستند. البته اگر ید بصورت مستقیم بر روی پوست استعمال شود ممکن است امن نباشد و باعث خارش، لکه، واکنش حساسیتی و سایر عوارض جانبی شود. در زمان استعمال ید هیچگاه باند را بصورت محکم نبندید چون باعث سوختگی ناشی از ید میشود.
اخطار برای مصرف
زنان باردار و در دوره شیردهی
مقدار ید مصرفی باید در دوران بارداری افزایش یابد و استعمال محصولات دارای ید با غلظت ۲% نیز امن است. خوردن ید در دوز بالا بیش از ۱۱۰۰ میکروگرم در روز برای افراد بالغ و ۹۰۰ میکروگرم در روز برای افراد ۱۴ تا ۱۸ سال میتواند خطر آفرین و ایجاد کننده مشکلات مخصوصا در تیروئید باشد.
بیماری خود ایمنی تیروئید
افراد دارای بیماری خودایمنی تیروئید میتوانند نسبت به عوارض جانبی ید بسیار حساس باشند.
نوعی از خارش پوستی بنام dermatitis herpetiformis
مصرف ید میتواند این خارش را افزایش دهد.
مشکلات تیروئید مانند کم کاری شدید تیروئید، بزرگ شدن تیروئید و یا تومور تیروئید
مصرف طولانی مدت یا دوز بالا ید میتواند این موارد را بدتر کند.
تداخل دارویی
در موارد زیر به هیچ عنوان ید مصرف نکنید
داروهای پرکاری تیروئید
ید میتواند بر تیروئید اثر بگذارد. مصرف ید به همراه داروهای پرکاری تیروئید میتواند باعث شود تیروئید بسیار کم کار شود. برخی از این داروها عبارتند از متیمازول، تاپازول، تایروبلاک و … .
تداخل متوسط
در موارد زیر بسیار مراقب باشید
آمیودارون(Amiodarone) یا کوردارون(Cordarone) با ید تداخل دارد
این دارو دارای ید است و مصرف مکمل ید با آن میتواند دور ید را بسیار بالا ببر و باعث بروض عوارض جانبی شود.
تداخل لیتیوم با ید
لیتیوم میتواند جلوی عملکرد تیروئید را بگیرد. ید نیز این اثر را تشدید میکند.
داروهای فشار خون که بلاک کننده گیرنده آنگیوتنسین است(ARBs)
برخی از داروهای فشار خون دفع پتاسیم را کاهش می‌دهند. بسیاری از مکمل های ید دارای پتاسیم هستند و خوردن آنها با این داروها میتواند میزان پتاسیم را بدن بسیار افزایش دهد.
این داروهای فشار خون عبارتند از کوزار، دیووان، آواپرو، آتاکند،میکاردیس و توتن
داروهای فشار خون که بلاک کننده AEC هستند با ید تداخل دارند
این داروها نیز باعث بالا رفتن پتاسیم در بدن میشوند.
برخی از این داروهای فشار خون عبارتند از کاپوتن، وازوتک،پرینیویل، آلتاک و غیره
دیورتیک های پتاسیم اضافه با ید تداخل دارند
این داروها نیز به همراه مکمل ید میتواند پتاسیم موجود در بدن را بسیار افزایش دهد
این داروها عبارتند از آلداکتون، دیرنیوم و میدامور
دوز مصرفی
در ادامه دوزهای استفاده شده در تحقیقات بیان میشود
بزرگسالان
بصورت خوراکی
- برای کمبود ید: مصرف نمک ید دار در بیشتر موارد
-برای بیشتر افراد، نمک ید دار داری ۲۰-۴۰ میلیگرم ید در هر کیلوگرم پیشنهاد میشود.نمک باید کمتر از ۱۰ گرم در هر روز استفاده شود.
-در زنان باردار و شیرده، مکمل ید ۲۵۰ میکروگرم روزانه یا ۴۰۰ میکروگرم روغن ید دار بصورت سالیانه پیشنهاد میشود.
- قرار گرفتن در معرض رادیواکتیو:
یدید پتاسیم باید در اسرع وقت استفاده شود. رادیواکتیو برای زنان باردار و شیرده و کودکان بسیار مضر است. میزان دوز مورد نیاز به مدت قرار داشتن در معرض تششعات و سن فرد وابسته است.
-برای زنان باردار و شیرده که در برابر تششع تا ۵ سنتیگری قرار داشته اند ۱۲۰ میلی گرم
-برای افراد بالغ ۱۸ تا ۴۰ ساله که در برابر تششع تا ۱۰ سنتیگری قرار داشته اند ۱۳۰ میلیگرم
-برای افراد بالاغ بالای ۴۰ ساله که در برابر تششع تا ۵۰۰ سنتیگری قرار داشته اند ۱۳۰ میلیگرم
- برای طوفان تیروئیدی: پنج قطره محلولپتاسیم ید هر ۶ ساعت
- برای کاهش توده های تیروئیدی: نمک ید دار ۱۵۰ تا ۲۰۰ میکروگرم بصورت روزانه که به ۱.۵ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم بصورت روزانه پس از جراحی یا ۵۰ تا ۱۰۰ میکروگرم در روز بر اساس نیاز تا ۱۲ ماه
- برای بیماری فیبروکیستیک سینه غیر سرطانی– ید مولکولی ۷۰ تا ۹۰ میکروگرم به ازای هر کیلوگرم برای ۴ تا ۱۸ ماه
- برای درد سینه(ماستالجیا)- ۳۰۰۰ تا ۶۰۰۰ میکروگرم ید بصورت روزانه برای ۵ ماه
بر روی پوست
- برای بی حسی پا که در اثر گردش خون پایین ایجاد میشود(زخم پا): ید کادکسومر برای ۴ تا ۶ هفته یا محلول پوویدون ید، دارای ید ۱۰% و یا پودر ۲.۵% پوویدون ید به همراه فشار درمانی
- برای بیحسی پا در افراد دیابتی– تاپیکال ید ۰.۹% برای ۱۲ هفته استعمال شود.
- برای تورم و بیحسی داخل دهان- ۱۰۰ میلی لیتر دهان شویه محلول پوویدون یدبرای ۳ دقیقه و چهار بار در روز در ابتدای رادیوتراپی و ادامه آن ت یک هفته پس ار پایان رادیوتراپی
- برای عفونت پس از جراحی– اسپری کردن محلول ید دار پوویدون ید قبل و پس از باز کردن روی زخمبرای ۱ تا ۳ دقیقه
- تورم مجرای ادراری(اندومتریتیز)- شستشو با محلول پوویدون ید ۱ تا ۱۰ درصد بلافاصله پس از سزارین
کودکان
بصورت خوراکی
- برای کمبود ید: مصرف نمک ید دار در بیشتر موارد
-برای بیشتر افرادنمک ید دار داری ۲۰-۴۰ میلیگرم ید در هر کیلوگرم پیشنهاد میشود.نمک باید کمتر از ۱۰ گرم در هر روز استفاده شود.
-کودکان ۷ ماهه تا ۲ ساله مکمل ید میتوانند استفاده کنند. مکمل هایی که ۹۰ میکروگرم ید بصورت روزانه دارند یا ۲۰۰ میلیگرم روغن یددار در سال
- قرار گرفتن در معرض رادیواکتیو:
یدید پتاسیم باید در اسرع وقت قبل و پس از قرار گرفتن در معرض تششع استفاده شود. رادیواکتیو برای زنان باردار و شیرده و کودکان بسیار مضر است. میزان دوز مورد نیاز به مدت قرار داشتن در معرض تششعات و سن فرد وابسته است.
-برای نوزاد تا ۱ ماهگی ۱۶ میلی گرم
-برای خردسالان ۱ ماهه تا ۳ ساله ۳۲ میلیگرم
-برای کودکان ۳ تا ۱۲ ساله ۶۵ میلیگرم
-برای نوجوانان ۱۲ تا ۱۸ ساله بین ۶۵ تا ۱۲۰ میلی گرم
بعنوان قطره
- چشم صورتی(Pink eye)- قطره 2.5 % پوویدون ید پس از تولد
– برای نوزادان ۰ تا ۶ ماهه ۱۱۰ میکروگرم بصورت روزانه
-برای نوزادان ۷ تا ۱۲ ماهه ۱۲۰ میکروگرم در روز
-برای افراد ۱۴ سال و بالاتر ۱۵۰ میکروگرم بصورت روزانه
-برای زنان باردار ۲۲۰ میکروگرم روزانه
-برای زنان شیرده ۲۹۰ میکروگرم روزانه
بیشترین میزانی که میتوان از آن استفاده کرد بدون اینکه با عوارض جانبی روبرو شد
کودکان۱ تا ۳ ساله ۲۰۰ میکروگرم در روز
کودکان ۴ تا ۸ ساله ۳۰۰ میکروگرم در روز
کودکان ۹ تا ۱۳ ساله ۶۰۰ میکروگرم در روز
نوجوانان ۱۴ تا ۱۸ ساله ۹۰۰ میکروگرم در روز
بالغین بالای ۱۹ ساله و زنان باردار و شیرده ۱۱۰۰ میکروگرم در روز
منابع
https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-35/iodine
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iodine-HealthProfessional
